آناتومی زنبور عسل

با سلام به مجله علمی زنبورداری علی بابا خوش آمدید، در این قسمت میخواهیم به آناتومی زنبور عسل و ساختمان خارجی بدن زنبور بپردازیم و ببینیم که از چه قسمت هایی تشکیل شده است.

آناتومی زنبور عسل دارای پیچیدگی‌های زیادی است که به دلیل اهمیت زیاد آن میتوان به صورت تفصیلی به هر یک از آنها پرداخت. بطور کلی ساختمان بدن و آناتومی زنبور عسل از نظر ساختمان خارجی ساختمان داخلی و همین طور از نظر مهمترین غده ها قابل بحث است.​​​​​​​
از مهمترین تفاوت بین زنبورها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
1. چشم های مرکب زنبور نر از پشت سر به یگدیگر میرسند در حالی که چشم های کارگر و ملکه مثل هم بوده و به همدیگر نمیرسند.
2. زنبورهای نر چاقتر و کلف تر از زنبورهای کارگر و ملکه اند.
3. انتهای شکم زنبور نر گرد است ولی ملکه و کارگر دارای انتهای نوک تیز است.

قسمت های مختلف تشکیل دهنده بدن زنبور عسل

در آناتومی زنبور عسل سر زنبور عسل در جلوترین قسمت بدن حشره قرار گرفته و به شکل مثلثی است.
سر زنبور ملکه از لحاظ شکل و ساختمان ظاهری درست همانند سر یک زنبور کارگر است با این تفاوت که خرطوم زنبور کارگر بلندتر از زنبور ملکه و حتی زنبور نر است.
سر زنبور با کرک های پر مانندی پوشیده شده است.
همچنین ژل رویال نیز از طریق غده های شیری سر زنبور عسل ترشح می‌شود.
در روی سر زنبور عسل دو عدد چشم مرکب دو عدد آنتن، دهان و خرطوم قرار گرفته است.
در سر زنبور عسل ۳ عدد چشم ساده و ۲ عدد چشم مرکب وجود دارد.

سر و کله زنبور عسل

بطور کلی چشم ها در زنبور عسل دارای دو نوع مختلف بنامهای چشم مرکب و چشم ساده هستند.
در آناتومی زنبور عسل چشم مرکب بصورت برآمده در طرفین سر قرار دارد که وظیفه آنها دیدن اشیاء است.
طرز قرار گرفتن چشمها در روی سر و همچنین اندازه آنها کمک میکند تا زنبور نر را از کارگر تشخیص داد چرا که چشم زنبور عسل نر بزرگتر بوده و از طرف عقب به هم وصل میشود و در مقابل در زنبور کارگر و ملکه به هم نمی رسند.
زنبور عسل دارای سه عدد چشم ساده و خیلی کوچک در قسمت پیشانی است که در جهت یابی نقش دارند.

چشم‌های زنبور عسل

زنبور عسل دارای دو شاخک در قسمت جلو سر است که در لمس کردن و بوییدن از آنها استفاده میکند.
در هر شاخک تعداد بسیار زیادی حسگر وجود دارد که در شناسایی بوها به زنبور کمک میکند.
زنبور بواسطه شاخک های خود مواد را حس نموده و لمس می.کند زنبورها از این عضو جهت دریافت صدا نیز استفاده میکنند.
هر آنتن زنبور ملکه و کارگر از ۱۲ بند و زنبور نر از ۱۳ بند تشکیل شده است.
لذا شاخک زنبور نر بزرگتر از سایرین است و همچنین تعداد سلولهای حسی بشقاب مانند در شاخک زنبور نر 30000 عدد است که وظیفه آن تشخیص بو ها است.

شاخک‌های زنبور عسل

قسمت دهان از قطعات متعددی شکل گرفته است این عضو مهم امکان لیسیدن مکیدن و حتی بریدن را برای زنبور امکانپذیر می کند.
زنبور بوسیله دو آرواره قسمت مادگی گل را بریده و خرطوم را در مادگی فرو می برد و از شهد گل استفاده میکند.
از قسمتهای مختلف بدن جهت تغذیه لاروها جمع آوری گرده و نیز عمل آوری موم و حمل آنها به داخل کند و استفاده میشود
زنبورها از خرطوم در زمان غذا خوردن استفاده مینمایند بطوریکه در این زمان خرطوم به شکل لوله دراز باز شده و همانند یک نی عمل می کند.
جمع آوری شهد از روی گلها بوسیله خرطوم اتفاق میافتد و سپس از طریق دهان بداخل کیسه عسلی فرستاده می شود. از نظر طول
خرطوم کوچکترین خرطوم مربوط به نر و بزرگترین خرطوم مربوط به زنبور کارگر است.

دهان و خرطوم زنبور عسل

سینه زنبور عسل

در آناتومی زنبور عسل سینه قسمت میانی بدن حشره را تشکیل داده که بین سر و شکم زنبور قرار میگیرد.
سینه از ۳ حلقه کتینی شکل گرفته است. هر حلقه دارای یک جفت روزنه تنفسی است سینه محل اتصال دو جفت بال و ماهیچه های بالی و جفت پا است.
اندامهای حرکتی نظیر بال و پاها به قفسه ی سینه متصل هستند.
به هر کدام از بند دوم و سوم قفسه سینه یک جفت بال متصل است.
همچنین قلب زنبور دارای ۵ جفت دریچه لانه کبوتری است.​​​​​​​

زنبور عسل دارای دو جفت بال است که در بند دوم و سوم قفسه سینه قرار دارند بالهای جلویی بزرگتر از بالهای پشتی هستند.
در صورت عدم استفاده زنبور از بالها آنها روی همدیگر قرار می گیرند. در مقابل در هنگام پرواز به هم جفت میشوند بالهای زنبور عسل بصورت شیشه ای و شفاف بوده و رگهای زیادی در آن قرار دارد. بالهای حشره در عمل ،پرواز تهویه و خنک سازی کندو نقش مهمی دارند.
بالهای عقبی نسبت به بالهای جلویی تحرک بیشتری داشته و باعث حرکت بالهای جلویی می شود.

بال‌های زنبور عسل

زنبور عسل دارای ۳ جفت پا بوده که هر جفت از پاها نسبت به هم متفاوت هستند. هر پا از ۶ بند تشکیل شده است که باعث انعطاف بیشتر آن میشود در دو پای عقبی کیسه هایی بنام سبد گرده وجود دارد که در زمان فعالیت آنها روی گرده های گل آنرا در داخل سبد پر نموده و به داخل کندو منتقل میکنند.
روی پاهای عقبی زنبور کارگر از کرکهای خمیده ظریفی پوشیده شده است که از آن جهت حمل و نقل گرده و شهد به داخل کندو استفاده میشود زنبور از پاهای جلو جهت تمیز نمودن شاخک ها و از پاهای میانی جهت راه رفتن جمع آوری گرده و بره موم استفاده کند.​​​​​​​

پاهای زنبور عسل

شکم زنبور عسل بیش از نیمی از بدن را به خود اختصاص میدهد شکم زنبور از ۶ بند کتینی پشتی و ۹ حلقه شکمی که تنها ۶ حلقه را میبینیم در هر حلقه و در اطراف آن دارای دو منفذ تنفسی است که تبادل اکسیژن و گاز کربنیک را عهده دار است. بطور کلی قسمت شکم حشره از دستگاه گوارش، تنفس، گردش خون، روزنه های تنفسی تناسلی دفاعی و تعدادی غده های معروف مانند ،زهری ،جنسی مومی و فرمون ها، غدد مومی و تولید کننده بو تشکیل شده است.
​​​​​​​بعلاوه اینکه نیش در زنبور ملکه و کارگر و زوائد تولید مثلی در زنبور نر و ملکه وجود دارد. روزنه های تنفسی زنبور عسل ۱۰ جفت میباشد؛ ۳ جفت در سینه و ۷ جفت در شکم قرار دارند که مسئولیت جذب اکسیژن و دفع دی اکسید کربن را بر عهده دارند بعد از عسلدان و قبل از معده گوارشی پیش معده قرار داشته که نقش یک دریچه یک طرفه را ایفا مینماید بطوریکه مانع برگشت غذا از معده به عسلدان می شود. هضم و جذب مواد غذایی در معده گوارشی انجام می گیرد.

شکم زنبور عسل

در آناتومی زنبور عسل نیش در قسمت انتهایی شکم و در حلقه ۷ شکمی زنبور کارگر و ملکه قرار دارد.
زنبورهای کارگر جهت مقابله با عوامل مهاجم و مزاحم و زنبورهای ملکه جهت کشتن ملکه های موجود در شاخون یا ملکه های همزمان متولد شده از نیش استفاده میکنند.
در مقابل زنبور نر دارای نیش نیست، در صورت نیش زدن زنبور کارگر بدلیل ماندن نیش در بدن و نیز جدا شدن نیش و قسمتی از دستگاه گوارش از بدن زنبور، به احتمال فراوان زنبور از بین خواهد رفت.
نیش زنبورهای کارگر کوتاه‌تر از ملکه بوده و دارای خار است.
در مقابل نیش زنبور ملکه بلندتر و تکامل یافته تر است به همین دلیل زنبور ملکه می تواند از نیش خود به دفعات استفاده نماید در حالیکه نیش زدن زنبور کارگر برابر با از دست رفتن جان اوست.
نیش زنبورهای کارگر کوتاهتر از ملکه بوده و دارای ۱۵ الی ۱۶ خار وارونه است.
​​​​​​​نیش زنبور ملکه بلندتر بوده و فاقد خار است و بنابراین صاف است.

نیش زنبور عسل

لینک های مفید

معرفی نژادهای مختلف زنبور عسل

نر کشی در زنبور عسل چیست؟

زنبور قرمز یا زنبور گاوی

همه چیز درباره زنبور عسل

آمپول حساسیت به نیش زنبور عسل

زهر زنبور عسل