غدد زنبور عسل

سلام به مجله علمی زنبورداری علی بابا خوش آمدید، در این مقاله میخواهیم به معرفی غدد زنبور عسل بپردازیم.
​​​​​​​این غدد زنبور عسل برای حیات و بقای این موجودات بسیار ضروری هستند و بدون آنها زندگی برای زنبورهای عسل غیر ممکن میشود.
​​​​​​​در این بخش با ما همراه باشید تا به شما  عزیزان غدد زنبور عسل را معرفی کرده و کاربرد آنها را برسی کنیم.

غدد شیری زنبور عسل

در داخل دو طرف سر زنبور کارگر یک جفت غده بنام غدد شیری به شکل خوشه انگور باعث ترشح ماده ای بنام ژل رویال میشود. این غدد در سنین ۵ تا ۱۲ روزگی فعال میشود غدد مزبور تنها در زمان محدودی ژله رویال ترشح میکنند که در نتیجه آن زنبور ملکه و لاروهای با سنین پایین از آن تغذیه کنند ترشحات غدد شیری دارای هورمونهایی است که باعث تنظیم متابولیسم بدن شده تا زنبورهای نوزاد از رشد مطلوبی برخوردار باشند لاروهایی که به ملکه تبدیل میشوند در تمام مدت از ژله رویال تغذیه کرده در حالیکه نوزادان کارگر تنها سه روز اول از ژله رویال استفاده میکنند نوزادانی که قرار است به ملکه تبدیل شوند در شاخونها زندگی نموده و تا آخر زندگی لاروی از ژل رویال تغذیه میکنند غده های شیری در زنبور نر وجود نداشته و در زنبور ملکه تنها اثری از غدد شیری وجود دارد اما غیر فعال است چون وظیفه تغذیه را ندارند در مقابل در زنبورهای کارگر این غده ها پس از سپری نمودن دوران نوزادی و بعد از مرحله پرواز بتدریج کوچک شده و در نهایت غیر فعال می شوند.

این غدد به تعداد ۴ جفت و در قسمت درونی حلقه های شکمی در بخش ۴ تا ۷ شکمی جا گرفته اند که ۳ جفت آنها فعال و بقیه غیر فعالند. اندازه غده های موم ساز به سن کارگر بستگی داشته و در سنین بین ۱۸ - ۱۲ روزگی موم ترشح میکند که در ساخت شان کاربرد دارد زنبور پولکهای مومی ساخته شده توسط غدد را با استفاده از فک و آرواره خود جویده و ترشحات بزاقی خود را جهت نرم کردن موم به آن اضافه میکند زمانیکه موم به خوبی خمیر شد بر روی شان عسل در ساختمان زیری ذخیره شده و یا از آن جهت چسباندن سلولهای عسل استفاده میکند.
با خارج شدن ترکیبات مومی از غدد موم ساز، زنبور کارگر با پاهایش بصورت مرتب روی این غدد کشیده و موم را بصورت ورقه های نازک در می آورد که در نهایت با این ورقه ها زنبور میتواند اقدام به خانه سازی کند بهتر است زنبورها کمتر به ساخت بپردازند، چرا که انرژی زیادی جهت ساخت موم بکار میرود جهت تولید یک کیلوگرم موم ۱۲-۱۰ کیلوگرم عسل مصرف میشود.
به همین علت است که زنبورداران عسل موم دار کمتر عرضه میکنند.
در صورت عدم ترشح فرمون در کندو، موم بافی کاهش می یابد​​​​​​​.

غدد موم ساز  زنبور عسل

این غدد بصورت یک جفت در قسمت سر زنبور وجود دارد که با کمک یک جفت غده سینه ای به واسطه کانال مشترک باعث ریزش ترشحات به داخل دهان زنبور میشود.
غده بزاقی در لارو وظیفه تنیدن پیله را برعهده دارد این ترشحات در زمان لاروی زنبورها موجب تنیدن آن به دور زنبور شده و بعد از رشد کامل و مبدل شدن به زنبور بالغ نقش غده بزاق دهان را در زنبور ایفا می کند.
این غدد در زنبورهای ملکه کارگر و زنبور نر وجود دارد.

غدد بزاقی زنبور عسل

غدد مولد مواد عطری در قسمت پشت شکم و در روی قسمت جلویی حلقه هفتم قرار دارند.
این قسمت توسط حلقه ششم پوشیده شده است غدد عطری از تعداد زیادی سلولهای ترشحی ساخته شده اند که ترشحات خود را در روی حلقه پشتی شکم میریزند بوی عسل در داخل کندو از این غدد نشأت می گیرد از این غدد اسیدهای چرب ترشح شده و با ترشحات غدد شیری که بیشتر از مواد تشکیل شده است یکی شده در نهایت ژله رویال را بوجود می آورند​​​​​​​.

غدد عطری زنبور عسل

این غده در حد فاصل بین آخرین حلقه كيتين و حلقه ماقبل آخر قرار دارد که وظیفه آن تولید بو است که باعث میشود زنبور مسیر  کندو را پیدا کند زنبورها بواسطه این غده میتوانند مسیر بازگشت به کندو را تشخیص داده و براحتی بوی جمعیت زنبورهای داخل کندو را حس کرده و به کندو باز کردند در صورت ورود هر گونه زنبور، غریبه شناسایی آن از طریق همین غده توسط زنبورهای داخل کندو براحتی امکان پذیر است.

غدد بویایی زنبور عسل

تعداد ۳ عدد غده در مخزنی بنام غده های مخزنی که مدفوعات ذخیره شده زنبور را ضدعفونی و تمیز کنند تا باعث عفونت و بیماری نشود.
در مناطق سردسیر و در روزهای سرد زمستان که زنبورها قادر به پرواز به بیرون از کندو نیستند تا بیش از یک ماه مدفوعشان را در داخل بدنشان نگه می دارند که در نتیجه آن احتمال مرگ و میر افزایش خواهد یافت چرا که زنبورهای داخل کند و به جزء ملکه، مدفوعشان را در بیرون کند و دفع می کنند.

غدد مخزنی زنبور عسل

این غدد در قسمت زیر آرواره زنبور عسل قرار دارد غدد زیر آرواره ای در زنبورهای کارگر خیلی کوچک بوده و غیر فعال می باشد و بالعکس در زنبورهای ملکه این غدد بزرگتر و فعال است. محل تولید فرمون ملکه زیر آرواره ای در سر زنبور ملکه قرار دارد ماده ترشح شده توسط این غده در زنبور ملکه باعث شناخت ملکه از زنبورهای دیگر در داخل کندو میشود با اتمام بوی حاصل از این غده در داخل کندو نظم و انظباط داخل کندو به هم میریزد و زنبورها به دنبال ملکه کندو خواهند گشت.
​​​​​​​در ادامه با محرز شدن عدم وجود ملکه در داخل کندو زنبورهای کارگر شروع به تخمگذاری نموده که طی این فرآیند فقط زنبور نر تولید خواهد شد که این بدلیل عدم توسعه دستگاه تناسلی زنبور کارگر می باشد که اصطلاحا به آن میگویند زنبور نر ریز شده است.

غدد زیر آرواره ای زنبور عسل

غدد آرواره ای ملکه

تعداد سه جفت غده در سر زنبورهای ماده وجود دارد. غدد آرواره ای در دو طرف سر، زیر شاخک ها و قسمت فوقانی آرواره ای بالایی زنبور عسل قرار دارد ترشحات حاصل از این غدد توسط کانالی از آرواره به دهان ریزش مینماید​​​​​​​.
فرمون آرواره ای در ملکه به سن ،ملکه جفت گیری ،ملکه فصل و اوقات روز بستگی دارد. بعد از لقاح ملکه و آغاز تخم ریزی میزان ترشح فرمون به میزان زیادی افزایش می یابد. بعد از جفتگیری ملکه باکره و بازگشت او به داخل کندو با استقبال زیادی از طرف زنبورهای کارگر مواجه می شود. ملازمان ملکه به اطراف او حلقه زده و شروع به نظافت ملکه کنند و با ژله رویال از او پذیرایی کنند. ملکه بعد از گذشت چند روز شروع به تخمگذاری میکند.

غده زهری زنبور عسل

تعداد یک عدد غده زهری در انتهای بدن و در نزدیکی مخرج زنبور وجود دارد. زنبور بواسطه نیش خود سم تولید شده را با فشار به بدن عوامل مزاحم یا مهاجم وارد میکند که با درد شدیدی همراه می باشد. بعد از وارد شدن سم به داخل بدن حالت سوزش و خارش در روی پوست ایجاد شده و فشار خون نیز پایین می آید​​​​​​​.
ما در مقاله ای تحت عنوان درمان فوری نیش زنبور عسل بطور کامل به این موضوع پرداخته ایم.

لینک های مفید

معرفی نژادهای مختلف زنبور عسل

نر کشی زنبور عسل

زنبور قرمز یا زنبور گاوی

همه چیز درباره زنبور عسل

آمپول حساسیت به نیش زنبور عسل

زهر زنبور عسل